Staat loopt miljoenen euro’s mis door buitenlandse zelfstandigen

De politiek ziet met lede ogen toe hoe het statuut van zelfstandigen massaal wordt misbruikt door niet-Belgen. Het verlies aan sociale bijdragen loopt in de honderden miljoenen euro's. Bijna de helft van de nieuw aangesloten zelfstandigen tussen 2019 en 2021 had geen Belgische nationaliteit. Onder hen ontdekte men dat meer dan een derde nooit sociale bijdragen had voldaan. “Een zorgwekkende trend die ons land financieel benadeelt en een nog strengere aanpak vereist dan wat minister Clarinval vandaag voorstelt”, reageert Kamerlid Katrien Houtmeyers van N-VA.

Een jaar geleden wezen RSVZ-statistieken al op een opmerkelijke toename van buitenlandse zelfstandigen in België. Katrien Houtmeyers confronteerde minister van zelfstandigen David Clarinval, die een nu jaar later erkent dat er sprake is van grootschalig misbruik.

Volgens recente cijfers van het Algemeen Beheerscomité voor Zelfstandigen waren er tussen 2019 en 2021 in België 169.501 nieuwe zelfstandigen, waarvan 79.091 niet-Belgen. Bijna de helft van alle nieuwkomers. Opvallend is dat maar liefst 38,3 procent van deze niet-Belgen nooit sociale bijdragen heeft betaald, wat neerkomt op meer dan 30.000 individuen. Bij de Roemenen, die bijna de helft van de nieuw aangesloten niet-Belgen vertegenwoordigen, blijkt zelfs 52,5 procent nooit een bijdrage te hebben geleverd. Deze cijfers werpen een schaduw op de werkzaamheidsgraad waar de regering mee pronkt.

"Vaak schrijven deze buitenlandse zelfstandigen zich na enkele maanden uit en verdwijnen ze spoorloos", vertelt Houtmeyers. Het misbruik dient verschillende doelen, variërend van het verkrijgen van een verblijfsrecht van meer dan drie maanden tot het genieten van sociale en fiscale voordelen zoals gezinsbijslag. Het zijn complexe fraudecarrousels die al jaren op grote schaal actief zijn.

Een groot obstakel is dat het innen van achterstallige sociale bijdragen in het buitenland, waar fraudeurs vaak naartoe vluchten, uiterst moeilijk, zo niet onmogelijk is. "Daardoor loopt ons land snel enkele honderden miljoenen euro's aan sociale bijdragen en waarschijnlijk ook belastingen mis. Dat is niet alleen verwerpelijk, maar ook een steek in de rug van hardwerkende zelfstandigen die hun belastingen en bijdragen wel keurig voldoen, vaak met moeite om de eindjes aan elkaar te knopen."

Minister Clarinval heeft aangekondigd dat hij een Koninklijk Besluit zal uitvaardigen om het misbruik van het primostarter-statuut tegen te gaan. Daarnaast komen er een register voor werkende vennoten en helpers en een inhoudingsverplichting in geval van sociale schulden. "Hoewel deze initiatieven goedbedoeld zijn, zullen ze fraudeurs niet afschrikken, aangezien ze toch niets te verliezen hebben.” Bovendien twijfelt Houtmeyers aan de efficiëntie van de maatregelen. “Ze zijn complex en er zijn talloze uitzonderingsregels. De inhoudingsverplichting wordt bijvoorbeeld alleen toegepast in de bouw- en schoonmaaksector, terwijl fraudeurs gemakkelijk van sector kunnen wisselen. Ook het gebrek aan tijdige uitwisseling van gegevens tussen sociale verzekeringskassen zorgt ervoor dat fraude pas laat wordt ontdekt, als de vogel al gevlogen is.”

Houtmeyers vindt het bovendien bedenkelijk dat we geld onterecht uitkeren en vervolgens mensen moeten betalen om het te proberen terug te vorderen, met weinig kans op succes. “De overheid moet dus sneller ingrijpen om te voorkomen dat het misbruik van het zelfstandigenstatuut vrolijk doorgaat."